Unix İş letim Sistemi Ailesi Af ş in Ta ş k ı ran EnderUnix Çekirdek Tak ı m ı Üyesi afsin ~ enderunix.org www.enderunix.org/afsin 11.12.2006
Sunum Plan ı • Unix’in Tarihçesi • Unix Standartlar ı • Günümüzde Kullan ı lan Unix ler • Sistem Mimarisi • Unix’de Komut Çal ı ş t ı rmak • Dosya/Dizin İş lemleri • Eri ş im Denetimi • Ba ş vuru Kaynaklar ı • Serbest Yaz ı l ı m
Unix’in Tarihçesi: Geçmi ş Zamanda Bilgisayarlar • 1940 – 1950 • Ki ş isel kullan ı m • M.I.T, CTSS sistemi (Compatible Time Sharing System) geli ş tirdi. • M.I.T., Bell Labs ve General Electric; ikinci nesil zaman payla ş ı ml ı sistemi geli ş tirdi. – MULTICS (Multiplexed Information and Computing Service).
Unix’in Tarihçesi • 1969’da Ken Thompson taraf ı ndan AT&T Bell Labratuvarlar ı ’nda geli ş tirildi. • MULTICS’in versiyonu olan PDP-7 mini bilgisayar ı üzerinde UNICS’i yazd ı . • DEC PDP-7’lerde 8K word bellekler ile çal ı ş t ı r ı ld ı • İ lk olarak Assembly dilinde yaz ı ld ı .
Unix’in Tarihçesi • Dennis Ritchie, Bell Labratuvarlar ı ’nda Ken Thompson’a kat ı ld ı . • Dennis Ritchie ve Kend Thompson’ ı n öncülü ğ ündeki geli ş tirme süreci sonunda UNIX ad ı n ı ald ı . • PDP-7’lerden sonra daha popüler sistemler olan PDP-11/20 ve PDP-11/45 mini bilgisayarlar ı nda çal ı ş t ı r ı lmas ı sa ğ land ı .
Unix’in Tarihçesi • Thompson, kendi tasar ı m ı yla Unix’i B dilinde yazm ı ş t ı . • 1972’de Dennis Ritchie taraf ı ndan C dilinde tekrar yaz ı ld ı . • C derleyicileri yard ı m ı yla Unix, di ğ er bilgisayarlarda da çal ı ş abilir hale getirildi.
UNIX’in Tarihçesi Bell Labs 1969 First Edition ... ... 7 th Edition 1978 UC, Berkeley AT&T IS 1980 System III BSD 4.1 UNIX TM 1983 System V BSD 4.2 X/Open 1984 System V rel 2 BSD 4.3 Cast of thousands IBM AIX, Novell ... ... FreeBSD HP/UX, 1998 UnixWare 7 SunOS, Linux etc. SCO Chorus, Solaris DEC OSF, etc Sun Microsystems
Unix’in Tarihçesi • 1971’de UNIX ‘in sistem ihtiyaçlar ı – Sistem için 16K byte – Kullan ı c ı programlar ı için 8K byte – 512K byte disk ve dosya ba ş ı na max. 64K byte
Unix’in Tarihçesi • 1974’de Ritchie ve Thompson, yay ı nlad ı klar ı UNIX makaleleri ve çal ı ş malar ı y ş a ACM Turing ödüllerini ald ı • Bu çal ı ş malar sonucu bir çok üniversite UNIX kopyalar ı n ı almak için çal ı ş malarda bulundu.
Unix’in Tarihçesi • 1977’ de Bell Labs, Unix Sistem II’nin baz ı versiyonlar ı n ı ticari olarak sat ı ş a ç ı kard ı . • 1981’de Bill Joy, Berkeley Unix’de TCP/IP’yi yazd ı . • 1982’de ilk d ı ş da ğ ı t ı m olarak USG – System III uyarlamas ı ç ı kt ı . • California Universitesi ~ Berkeley, kendi UNIX da ğ ı t ı mlar ı n ı duyurdu. • 1991’de Linus Torvalds 32 bit i ş lemci mimarisindeki 80386 lar için Linux’u yazd ı .
UNIX Standartlar ı • POS - Portable Operating System • POSIX standartlar ı , tüm UNIX sistemler için kütüphane i ş lemleri ile sistem ça ğ t ı lar ı n ı belirlemektedir.
Unix’in Tarihçesi • http://www.unix.org/what_is_unix/history_timeline.html • 1969 AT&T • 1975 Version 6 • 1977 Berkeley BSD • 1984 BSD 4.2 • 1985 BSD 4.3 • 1993 BSD 4.4 • 1997 Version7 • 1982 Unix Support Group ( Unix System Laborarories) System III • 1984 USL System V.2 • 1992 OSF/1
İ ki Ana Unix Sürümü • Ticari Unix lerinin önünün aç ı lmas ı • 1980 lerde ana farkl ı l ı klar gösteren UNIX sürümü ortaya ç ı kt ı . – Berkeley’in 4.3 BSD ve AT&T’nin System V sürüm 3
UNIX Sürümleri • BSD UNIX – BSD: Berkeley Software Distribution – Unix’ e IP Protokolleri aktar ı ld ı – 4.4BSD (Berkeley): 1994 • System V – AT&T System V (1984) – SVR4: System V Release 4 ( Ş imdiki versiyon)
Unixler… • BSD Unix • Solaris • OpenSolaris • Linux • HP-UX • AIX • Minix • SCO Unix • Sun OS • Digital Unix / Tru64 Unix
Günümüzde Kullan ı lan Unix ler: BSD Unix • California Üniversitesi~Berkeley ‘in UNIX lisans ı almas ı • Birçok üniversite de California Universitesi’nden bu lisans ı alm ı ş t ı r. • Berkeley, ulusal amaçl ı kullan ı lmak üzere ilk BSD sürümünü duyurdu. – 1BSD (First Berkeley Software Distribution)
Günümüzde Kullan ı lan Unix ler: BSD Unix • 2BSD’de vi • 3BSD’de sanal bellek özellikleri • 4.2BSD’de TCP/IP a ğ protokolleri bulunmaktad ı r.
Günümüzde Kullan ı lan Unix ler: BSD Unix • FreeBSD – freebsd.enderunix.org • OpenBSD – www.enderunix.org/openbsd • NetBSD • DragonFlyBSD • FreeSBIE
Günümüzde Kullan ı lan Unix ler: Solaris • Sun Microsystems’in ticari Unix’i • Profesyonel ortamlarda kullan ı lmakta • Geçmi ş ten gelen Sun donan ı mlar ı ile birlikte daha da güçlü
Günümüzde Kullan ı lan Unix ler: OpenSolaris • 2005’te ba ş layan bir proje • Sun’ ı n ticari Unix’i olan Solaris’in kodlar ı n ı n aç ı lmas ı • Aç ı k kod dünyas ı na kazand ı r ı lan bir çok yeni teknoloji – ZFS, dtrace, admintools … • Türkiye OpenSolaris Kullan ı c ı Grubu (TOSUG) – www.enderunix.org/opensolaris
Günümüzde Kullan ı lan Unix ler: Linux • Günümüzün en popüler Unix i ş letim sistemlerinden • 1991’de Linus Torvalds taraf ı ndan geli ş tirildi. • Monolithic çekirdek mimarisinde • 1994’deki Linux 1.0 sürümü 165000 sat ı r koda sahip • 1996’da Linux 2, 470,00 sat ı r C ve 8000 sat ı r assembler koduna sahip • Birçok donan ı m üreticisi taraf ı ndan destekleniyor. • SuSe, Gentoo, Debian, RedHat, IstanbulX, Pardus, Turkuaz … • GPL Lisansl ı
Baz ı Unix Sürümleri • MINIX – Andrew Tanenbaum taraf ı ndan microkernel mimarisinde yaz ı lm ı ş t ı r. İ lk sürümü 1600 sat ı r C ve 800 sat ı r assembler koduna sahipti. • SCO Unix – System V3.2.5 aktar ı m ı – PC lerde çal ı ş abilir • Sun OS – Bilinen en iyi BSD tabanl ı i ş letim sistemi
Baz ı Unix Sürümleri • HP-UX – Sistem V aktar ı m ı – OSF/1’in özellikleri • Digital Unix / Tru64 Unix – OSF/1’in özellikleri – Compaq ve HP lerde kullan ı l ı yor • AIX – IBM’in Sistem V uyumlu i ş letim sistemi
Sistem Mimarisi • Çekirdek (Kernel) (assembly & C) – Kritik fonksiyonlar • Kabuk – (Shell) (C) – Kamutlar ı n alg ı land ı ğ ı arayüz – Kullan ı c ı ve i ş letim sistemi aras ı nda – sh, csh, tcsh, bash … • Araçlar (Tools) (C ve di ğ er diller) – Sistem için gerekli di ğ er fonksiyonlar
Sistem Mimarisi • Çoklu görev (multitasking) • Çoklu kullan ı c ı (multiuser) • Aktar ı labilir ve geni ş letilebilir • UNIX Programlar ı • Kütüphaneler
Sistem Özellikleri • Super Kullan ı c ı -> root • su, sudo kullan ı m ı • Temel komut setleri
Unix’e Eri ş im • Grafik masaüstü – Gnome, kde … • Konsol eri ş imi • Uzaktan ssh, telnet ...
Unix’de Komut Çal ı ş t ı rmak • komutismi –bayraklar arguments ps –ef • Komutlar büyük/küçük harf duyarl ı d ı r.
Unix’de Komut Çal ı ş t ı rmak • Boru i ş lemleri (piping) cmd –flags args | cmd2 –flags args ps –ef | grep ldap
Yönetim Araçlar ı • Solaris -> admintool • HP-UX -> SAM • Digital Unix -> SETUP • Linux -> systemtools
UNIX İş lemleri • Unix ile a ş a ğ ı daki görevler yap ı labilmektedir. – Dosyalar ı n kopyalanmas ı – Metinlerin düzenlenmesi – Say ı sal hesaplama – Yaz ı l ı m geli ş tirme – Web, dns, mail vb. servisler
Dizinler • / root ve en üst dizindir • /home/ user dizini user kullan ı c ı s ı n ı n ev dizinidir. • ls komutu ile dizinler listelenebilir. • Dizin de ğ i ş tirmek için cd komutu kullan ı labilir.
Dosya Sistemi / / A B A B a2 C / a2 C / AX AX M N M N a1 a1 q r q r P P st st
Eri ş im Modeli • Dosya ya da dizin izinleri sahibi (owner), grup (group) ve di ğ erleri (others) olarak grupland ı r ı labilir.
Eri ş im Modeli • Dizin tipini ilk karakter belirler – d Dizin oldu ğ unu gösterir. – l link i ş aret eder – - Saf dosyad ı r • 3 karakter dosya sahibinin (owner) • 3 karakter grubunun (group) • 3 karakter de di ğ erleri için izinleri belirler. • r okuma, w yazma, x çal ı ş t ı rma izinlerini belirler.
İ zinlerin De ğ i ş tirilmesi (chmod) İ zin numaralar ı n ı n anlamlar ı – 4 okuma – 2 yazma – 1 çal ı ş t ı rma • chmod 764 dosya_adi
Kopyalama ve Ta ş ı ma • cp dosya kopyalanacak_dosya • scp afsin@istanbul.enderunix.org:ssl afsin@fuzuli.enderunix.org:ssl.cert • rm dosyaadi dosyaadi’ ni siler – -r parametresi ile kullan ı ld ı ğ ı nda bo ş olmasa bile alt dizinleriyle birlikte siler.
Dizinler ve Dosyalar • mkdir yenidosya – Dizin olu ş turur. • rmdir dosya – Dizini siler. • touch dosya – Bo ş bir dosya olu ş turur. • more dosya – Dosya içeri ğ ini gösterir. • less dosya – Kayd ı rma yard ı m ı yla dosya içeri ğ ini gösterir.
Recommend
More recommend
